Ο βήχας είναι ένα από τα συνηθέστερα κλινικά συμπτώματα με τα οποία προσκομίζεται ένα ζώο στο κτηνιατρείο μας. 

Τι είναι βήχας; 

      Βήχας είναι ένα αντανακλαστικό, που έχει σαν αποτέλεσμα την εξώθηση αέρα, υγρών και στερεών υλικών, βλαβερών για τον οργανισμό. Ο βήχας μπορεί να προκληθεί συνειδητά ή ασυνείδητα. Δυστυχώς η αιτία του βήχα δεν είναι μόνο η απομάκρυνση ουσιών και βλαβερών υλικών (ερεθιστικά αέρια, νεκρά κύτταρα, πύο, βλέννη και ξένα σώματα) που έχουν συσσωρευτεί στο αναπνευστικό σύστημα. Ο βήχας προκαλείται και από παθολογικές καταστάσεις που πολλές φορές είναι χρόνιες και σοβαρές. Η διάγνωση της παθολογικής κατάστασης, που είναι υπεύθυνη για την πρόκληση βήχα, είναι πολλές φορές δύσκολη και συχνά απαιτεί υπομονή εκ μέρους του ιδιοκτήτη.

Ποια είναι τα αίτια του βήχα;

     -Φλεγμονές σε διάφορα σημεία της αναπνευστικής οδού.

   Μια απλή φλεγμονή στο φάρυγγα, στις αμυγδαλές, στην τραχεία ή στο κατώτερο αναπνευστικό (βρόγχοι και πνεύμονας) μπορεί να είναι υπεύθυνη για την εκδήλωση ήπιου, έντονου ή συνεχούς βήχα. Ανάλογα με το αίτιο δημιουργίας της φλεγμονώδους εξέργασίας έχουμε βακτηριακής, ιογενούς, παρασιτικής και μυκητιακής αιτιολογίας νοσήματα. 
       Ιογενούς αιτιολογίας νοσήματα του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού  
      Υπάρχουν διάφοροι ιοί, που προκαλούν νοσήματα είτε στο άνω είτε στο κάτω τμήμα του αναπνευστικού, όπως είναι ο ιός της νόσου του Carre, ο αδενοϊός τύπου 2 και ο ιός της Parainfluenza καθώς και διάφοροι ρεοϊοί και καλυκοϊοί. 
       Βακτηριακής αιτιολογίας νοσήματα του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού 
    Στην περίπτωση αυτή η είσοδος των βακτηριδίων στον οργανισμό του ζώου μπορεί να είναι το πρώτο και μοναδικό αίτιο ή να έπεται δευτερογενώς κάποιας άλλης πρωτογενούς αιτίας. Τα συνήθη μικρόβια που συναντούμε είναι Bordetella bronchiseptica, Streptococcus zooepidemicus αλλά και διάφορα άλλα, όπως είναι Echerichia coli, Pastereulla, Streptococcus, Pseudomonas και Klebsiella.
       Παρασιτικής αιτιολογίας νοσήματα του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού 
     Τα συχνότερα παράσιτα που συναντάμε στο αναπνευστικό είναι μεταναστεύουσες προνύμφες, Filaroides oslieri, Filaroides milki, Aulurostrongylus (γάτα), Paragonimus kellicotti, Dirofilaria immitis, Capillaria aerophilia, Crensomia vulpis. 
       Μυκητιακής αιτιολογίας νοσήματα του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού
    Μύκητες που έχουν απομονωθεί από το αναπνευστικό είναι οι Coccidioides immitis, Blastomyces dermatitis, Histoplasma capsulatum, Cryptococcus neoformans, Aspergillus flavus. 

     -Καρδιαγγειακά νοσήματα που επηρεάζουν το αναπνευστικό σύστημα.

     Η διόγκωση των κόλπων κυρίως του αριστερού, ο οποίος πιέζει την τραχεία μπορεί να προκαλέσει μηχανικά χρόνιο βήχα. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η συμφορητική αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια που μπορεί να προκαλέσει πνευμονικό οίδημα.

      -Νεοπλασίες 

      Νεοπλασίες σε οποιοδήποτε σημείο της αναπνευστικής οδού είναι υπεύθυνες για την πρόκληση βήχα. Πρέπει να γνωρίζετε ότι οι πιο συχνές νεοπλασίες του πνεύμονα είναι δευτερογενείς και μεταστατικές.

      -Αλλεργία

      Οι αλλεργίες μπορεί να προκαλέσουν από ήπιο έως έντονου βαθμού βήχα. Το βρογχικό άσθμα είναι μια δυσάρεστη για το ζώο και τον ιδιοκτήτη του χρόνια πολλές φορές κατάσταση, που εκδηλώνεται και με έντονο και παροξυστικό βήχα.

      -Αλλα αίτια

       Η εωσινοφιλικής αιτιολογίας πνευμονία είναι μια σοβαρή χρόνια πάθηση των πνευμόνων, που εκδηλώνεται μόνο με βήχα. Διάφορα αίτια είναι υπεύθυνα για την πρόκληση βήχα όπως είναι: είσοδος ερεθιστικών ουσιών, αερίων ή υγρών στο αναπνευστικό δέντρο, οι τραυματισμοί από την είσοδο ξένων σωμάτων συχνά σε τραχεία και οισοφάγο και η σύμπτωση των τοιχωμάτων της τραχείας.

Πότε πρέπει να ανησυχήσω και να προσκομίσω το ζώο μου στον κτηνίατρο;

       Ο βήχας είναι ένα από τα συμπτώματα τα οποία από μόνα τους πρέπει να σας οδηγήσουν στην πόρτα του κτηνιατρείου. Υπάρχουν περιστατικά που θα είχαν πολύ καλύτερη πρόγνωση αν η διάγνωση και η θεραπευτική αγωγή είχαν γίνει εγκαίρως.

Πώς γίνεται η διάγνωση της αιτιολογίας του βήχα; 

      Η διάγνωση των παθολογικών καταστάσεων, οι οποίες προκαλούν βήχα σε ένα ζώο, είναι πάρα πολύ δύσκολη και προϋποθέτει συνεργασία μεταξύ του ιδιοκτήτη και του κτηνιάτρου. Είναι από τις καταστάσεις εκείνες που πολύ σημαντικό αν όχι τον πρωτεύοντα ρόλο στη διάγνωση έχει η πολύ καλή λήψη του ιστορικού. Το είδος και η ηλικία του ζώου καθώς και το αν έχει πλήρως εμβολιαστεί ή όχι, που ζει, αν ζει μόνο του ή με άλλα ζώα είναι τα πρώτα στοιχεία που κατευθύνουν τον κτηνίατρο για την πιθανή αιτία του βήχα.

       Επίσης, το είδος του βήχα και η διάρκειά του δηλαδή αν είναι συνεχής και παροξυστικός ή συμβαίνει κατά διαστήματα. Σημαντικό ρόλο παίζει η γενική κατάσταση του ζώου, αν έχει όρεξη για φαγητό και διάθεση για άσκηση και παιχνίδι.

      Σημασία έχει να παρατηρήσετε πότε εμφανίζεται ο βήχας δηλαδή αν εμφανίζεται το βράδυ μετά από άσκηση, στον ύπνο του ή μετά από την εισπνοή ερεθιστικών ουσιών (π.χ  καπνό τσιγάρου ή ατμός από μαγειρεμένα φαγητά). 

     Αφού γίνει μια καλή λήψη του ιστορικού, εκτιμάται η κλινική κατάσταση του ζώου από τον κτηνίατρο. Έχει σημασία για τη διάγνωση η θερμοκρασία, η θρεπτική κατάσταση του ζώου, η χροιά των βλεννογόνων, η ακρόαση του πνεύμονα και της καρδιάς, το είδος της αναπνοής και η στάση που λαμβάνει το ζώο για να αναπνεύσει.

      Ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης μπορεί να ακολουθήσει η λήψη ακτινογραφίας θώρακος (απλής ή μετά από χορήγηση σκιαγραφικής ουσίας) και η διενέργεια αιματολογικών εξετάσεων. Συνήθως η γενική αίματος δίνει πολύτιμα στοιχεία και μια πρώτη εικόνα αν υπάρχει ή όχι λοιμώδες νόσημα. Σε χρόνια επίμονα περιστατικά κρίνεται απαραίτητη η βρογχοσκόπηση και η έκπλυση του τραχειοβρογχικού δέντρου έτσι ώστε να γίνει δυνατή η αφαίρεση ξένου σώματος, η λήψη ιστοτεμαχίου για βιοψία, η λήψη υλικού για κυτταρολογικές εξετάσεις και καλλιέργεια.

Όταν ο βήχας είναι οξύς, επίμονος και προκαλεί δυσφορία στο ζώο μου, τι μπορώ να κάνω για να το βοηθήσω μέχρι να το προσκομίσω σε κτηνιατρείο;

      - Προσπαθήστε αρχικά να μη στρεσάρετε το ζώο σας, ιδιαίτερα αν είναι πολύ μικρόσωμο ή αν η ηλικία του είναι μεγάλη.
      - Αερίστε το χώρο που βρίσκεται έτσι ώστε να υπάρχει επάρκεια καθαρού αέρα και υγρασίας, ώστε να διευκολύνεται η αναπνοή του. 
      - Δώστε του λίγο νερό χωρίς να το πιέσετε ιδιαίτερα.
      - Μπορείτε να του χαϊδέψετε λίγο το λαιμό και την τραχεία και να προσπαθήσετε να το ηρεμήσετε.
       ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΗΝ ΠΑΝΙΚΟΒΑΛΛΕΣΤΕ. Είναι πρώτιστης σημασίας να μη στρεσάρετε το ζώο σας. 
       Αν το ζώο σας έχει χρόνιο πρόβλημα, όπως είναι για παράδειγμα το βρογχικό άσθμα, η στένωση της τραχείας, η χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια, μη διστάσετε να ζητήσετε τη βοήθεια του κτηνιάτρου σας. Αρχικά ενημερωθείτε όσο μπορείτε για το πρόβλημα του ζώου σας και για τα συμπτώματα, που χαρακτηρίζουν την επείγουσα κατάσταση. Ζητήστε από τον κτηνίατρό σας να σας εκπαιδεύσει ώστε να είστε σε θέση να προσφέρετε τις πρώτες βοήθειες στο ζωάκι σας σε περίπτωση ανάγκης.


Προληπτικά μέτρα

       -Εμβολιασμοί. 
        Ετησίως είναι πάρα πολύ σημαντικό να διενεργείτε εμβολιασμούς στο σκύλο έναντι της Parainfluenza type 2, B. Bronchiseptica, της νόσου του Carre.  Στη γάτα συνιστούμε τουλάχιστον έναν εμβολιασμό ετησίως έναντι της ιογενούς ρινοτραχείτιδας, των καλυκοϊών και της Chlamydia psittaci.
       -Αντιπαρασιτική αγωγή. 
         Είναι πολύ σημαντικό να λαμβάνουν τα ζώα σας τα αντιπαρασιτικά χαπάκια, που συνιστώνται από τους κτηνιάτρους, για την πρόληψη έναντι των ενδοπα ρασίτων αλλά και  της διροφιλαρίωσης.  
        -Περιβάλλον διαβίωσης.
        Πρέπει το περιβάλλον, που ζει το ζωάκι σας, να αερίζεται σωστά ώστε να υπάρχει επάρκεια οξυγόνου, να είναι καθαρό, απαλλαγμένο από δυσοσμίες, καπνούς τσιγάρων και άλλες ερεθιστικές για το αναπνευστικό σύστημα ουσίες. Ιδιαίτερα προσεκτικοί πρέπει να είστε όταν διαμένουν πολλά ζώα μαζί. Οι χώροι πρέπει να είναι διαμορφωμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγεται ο συνωστισμός. Τα μικρόσωμα ζωάκια, γατάκια, κουταβάκια είναι πολύ ευαίσθητα στις χαμηλές θερμοκρασίες ιδιαίτερα το χειμώνα και διατρέχουν κίνδυνο υποθερμίας. Γι'αυτό το λόγο πρέπει να είναι προστατευμένα από το κρύο και τα ρεύματα αέρα και να δίνεται μεγαλύτερη προσοχή στο μπάνιο τους. Καλό είναι μετά το μπάνιο να μην βγαίνουν έξω από το σπίτι μέχρι να στεγνώσουν καλά.
       -Περιβάλλον φιλοξενίας - Πανσιόν ζώων.
       Να ελέγχουμε όσο καλύτερα γίνεται τους χώρους, που αφήνουμε τα ζωάκια μας για φιλοξενία. Ο χώρος φιλοξενίας πρέπει να είναι διαμορφωμένος με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ζεστός το χειμώνα και δροσερός το καλοκαίρι, καθαρός, χωρίς υγρασία και να τηρούνται οι γενικοί κανόνες υγιεινής. Ο συνωστισμός θα πρέπει να αποφεύγεται και οι θέσεις φύλαξης να είναι ατομικές. Προτιμήστε χώρους που η διεύθυνση απαιτεί τα ζώα σας να είναι πλήρως εμβολιασμένα για όλα τα λοιμώδη νοσήματα, συμπεριλαμβανομένων και των αναπνευστικών.

Από την Καλλιόπη Ρουμελιώτη, Κτηνίατρο D.V.M.
Εκπαιδευθείσα εις το Justus Liebig Universitaet Giessen της Γερμανίας
Μέλος του European Veterinary Society for Small Animal Reproduction
Κτηνιατρικό Κέντρο Πολυγώνου, Αμφικλείας 50 & Βαφειοχωρίου, Πολύγωνο 
web: www.vetmed.gr Τηλ: 2106428205 – 6944747663